İLYADA VE ODYSSEİA
Homeros tarafından yazılmıştır. Homeros’un kimliği hakkında kesin bilgi yoktur. Ancak Antik Yunan hakkında bilgilendirici bir metin olması dolayısıyla dikkat çekicidir. Döneminin özellikleri ile mitolojik olayları iç içe anlatan bir yapısı vardır destanın.
İlyada ve Odysseia iki ayrı destandır. Anlatımları birbirinden farklıdır.
İlyada destanında Turuva savaşının 10 yılı anlatılır.
Destanın yazıldığı dönemde Yunan da henüz yazı kullanılmaya başlamadığı için destanlar sözlü olarak ezberlenip anlatılırmış.
Homeros İlyada destanında ölümlülerin hayatlarının tanrıların tutkularına, hırslarına bağlı olduğunu anlatır.
Destanın başlangıcı Tanrılar arasındaki bir güzellik yarışmasının sonucu ile ilgilidir. Yarışma sonucu Truva savaşının çıkmasına neden olur.
İlyada Destanı boyunca mitolojik tanrı zeusun tüm insanların, ve kendinden altta olan tanrıların kaderini belirlediğini okuruz. Özgür irade yoktur, zeusun isteği doğrultusunda gerçekleşir her olay.
Odysseia da ise Truva savaşının önderlerinden Odysseusun 10 yıl süren eve dönüş hikayesi anlatılır. Bu bölümde özgür irade söz konusudur. Baş kahramanın seçim yapabileceği bir çok durum yaşanır, ve Odysseia seçimini yapar. Yani bu destan bireylerin özgür iradeleri ile kendi sonlarını belirliyebilecekleri, seçebilecekler, anlatılır.
ŞEHNAME
Eski İran efsanelerinden oluşan manzum bir destandır. 977-1010 arası Firdevsi tarafından İran efsanelerinden oluşturularak yazılmış epik bir şiirdir.
Şehname de Pers İmparatorluğunun tarihi anlatılır. Dünyanın yaradılışından İslam dönemine kadar İran tarihi konu edilmiştir.
Mesnevi türüne uygun olarak yazılmıştır. Firdevsi eserinde tarihi olaylara ve kişilere yer verdiği gibi ahlaki konular, Aynı zamanda, kahramanlık şiirleri, aşk hikayeleri de eserde yer almıştır.
Şehname Gazneli Sultan Mahmut’a sunulmuş ama ilk anda beklediği ilgiyi Sultan Mahmut tan bulamamıştır.
Şehnamede masalsı bir anlatım vardır. Firdevs’inin doğaya çıkıp kırlarda bahçelerde gezerek yazdığı söylenir. Eserde mitolojik özellikler de fazladır.
Şehnamenin giriş bölümünde övgülere yer verilmiştir.
Şehname zaman içinde Arap Türk edebiyatlarını da etkilemiştir. 15. Y.yıldan itibaren Türk hikâyelerinde ve meddahlık geleneğinde etkili olmuştur.
Şehnameye ait hikayeler kahvehanelerde anlatılmaya başlanmış, şehname anlatıcıları oluşmuş, bunlara Şehname-han denilmiştir.
Osmanlı padişahları kendileri için Selim-name,Süleymen-name gibi Şehnameye benzeyen eserler yazdırmışlardır.
Osmanlı Divan edebiyatının gelişmesinde de etkisi olmuştur. Fatih Sultan Mehmet’ten itibaren önemli olayları bu tarzda yazmaları için saray tarafından görevlendirilen tarihçiler olmuş.
Zamanla Şehnamedeki karakterler ve olaylar Türk kültürüne adapte edilmiş.
