Yıllar sonra Semahat Hanım ile çalışırken Afife Sayın hocamı tanıdım. Vehbi Bey’in ilk kadın müdiresi idi. İ.Ü. İşletme Fakültesi İşletme İktisadı’nın kurucuları arasında yer alıyordu. Amerika’da 50 yıl iktisat hocalığı yapmıştı. 19 yıl iş çıkışları, Cumartesi günleri Akaretler’deki baba evi Zümrüt Palas’a gittim. Birlikte çalışıyorduk. Yazılarını yazıyordum. Bazı kitapçıkları Koç Üniversitesi’nde okutuldu. Birçok gence burs buldu. Aynı zamanda Türk – Amerikan Üniversiteliler Derneği’nin de kurucuları arasında idi. Gençlerin dil yeteneğinin artması için çaba sarf etmekteydi. Bu süreçte Sadun Katipoğlu Hanım’ı da tanıdım. Zümrüt Palas’taki tüm komşuları beni sevip saydılar. Amerika’da yaşayan, çalışkan, üretken yeğeni Gülçin Sengir benim kadim dostum-ablam oldu.
İstanbul Üniversitesi’nin Kuruluşu
“1453 İstanbul Üniversitesi’nin Kuruluşu. Bizans ve Osmanlı geleneklerinin birlikte incelenebileceği görüşünde olan Alman hukuk tarihçisi Richard Honig, İstanbul Üniversitesi tarihinin 1 Mart 1321’e kadar uzandığını ifade etmektedir. Bugünkü Merkez Bina’nın bulunduğu tepede kurulan, Roma üniversiteleriyle eşdeğer olan, tıp, hukuk, felsefe ve edebiyat fakültelerinden oluşan bu üniversite, aslında İstanbul’da üniversite eğitiminin başlangıcı sayılmaktadır.
Türk araştırmacılar ise İstanbul Üniversitesi’nin köklerini 1453’e götürmektedir. Gerçekten, fetihin ertesi günü 30 Mayıs 1453’te Ayasofya ve Zeyrek’te yapılan bilimsel toplantılar, Türk Osmanlı bilim yaşamının ilk günü ve takiben bir külliyenin kurulmasının başlangıcı kabul edilmektedir. Nitekim Sıddık Sami Onar, “Türklerin İstanbul’da bir üniversite bulamadıklarına ve kendi uygarlıklarını yerleştirdikleri bu kentte kendi tarzlarında kurdukları” üniversite eğitimine dikkatleri çekmektedir. Yine, Cemil Bilsel, tıp, hukuk, fen ve edebiyat fakültelerinin ve İstanbul Üniversitesi’nin ilk başlangıç noktasının 1470 yılında kurulan Fatih Külliyesi olduğunu vurgulamaktadır. Bu arada, Sovyet tıp bilgini Danişefski, dünya’ nın en eski tıp fakültesinin İstanbul’da olduğunu belirtmektedir.
İstanbul Üniversitesi, 20.6.1973 tarihli 1750 sayılı Yeni Üniversiteler Kanunu ile Cumhuriyetin 50. yıldönümünde yeni bir düzene girmiştir. 4936 sayılı yasayı tümden değiştiren bu yasayla iki yeni üst kuruluş, Yüksek Öğretim Kurulu ve üniversite üyesi gereksinimini karşılama görevi bu kez eski ve köklü üniversitelere getirilmiştir. Yasanın öngördüğü gelişmekte olan üniversitelere öğretim üyesi yardımını İstanbul Üniversitesi büyük ölçüde yerine getirmektedir.
Bugün İstanbul Üniversitesi 6.11.1981 tarihli 2547 sayılı yasa hükümlerine tabi olarak çalışmakta; çağdaş, ilerici ve laik bir eğitim kurumu olarak tarihsel, toplumsal ve bilimsel bir işlev sürdürmektedir.
İstanbul Üniversitesi’nin simgesi olan “yılanlı amblem” 1243 tarihli Selçuklu Şifa Yurdu motiflerinden esinlenilerek Prof. Dr. Süheyl Ünver tarafından yaratılmıştır.
1933 Atatürk’ün üniversite reformu ile birlikte Türkiye’nin ilk çağdaş üniversitesi olma. 19. Yüzyıl başlarına dek, Osmanlı İmparatorluğu bünyesinde çeşitli eğitim sistemleri uygulanmıştır. Atatürk, İslami eğitim veren medrese sisteminin, yeni toplumun ihtiyaçlarına cevap veremeyeceğini; bu nedenle, batı modellerine benzeyen yeni bir eğitim sisteminin oluşturulması gerektiğini görmüş, böylece önce öğretimin birleştirilmesi (Tevhid-i Tedrisat) kanunu çıkarılıp dini eğitim veren tüm öğrenim kurumları kapatılarak, bütün eğitim işleri Millî Eğitim Bakanlığı çatısında birleştirilmiş, 1933 yılında da bir üniversite reformu gerçekleştirilmiştir.
İ.Ü. İşletme Fakültesi
İ.Ü. İşletme Fakültesi’nin temelini 1954 yılında İstanbul Üniversitesi’nde Harvard Business School tarafından kurulmuş ve bugün İ.Ü. İşletme Fakültesi bünyesinde faaliyetlerini sürdüren lisansüstü eğitime yönelik İşletme İktisadı Enstitüsü oluşturur. 1989 Avcılar Kampüsündeki yeni binaya taşınmamız. 1968 yılında Beyazıt’da öğrenime başlayan İşletme Fakültesi 1983 yılında Rumelihisarüstü’ne taşınmış ve 1989 yılında ise Avcılar Kampüsü’ndeki bugünkü binasına gelmiştir” https://isletme.istanbul.edu.tr/tr/content/fakultemiz/tarihce
“1933 yılında İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Okulunda, Hukuk Fakültesi’ne bağl1 İçtimaiyat
Enstitüsünde ve Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsünde ilk kez “Umumi ve Hususi İşletme Ekonomisi Kürsüleri” oluşturulmuştur. Görüldüğü gibi “işletme ekonomisi” veya “işletme iktisadı” kavramı üç farklı yüksekokulda oluşturulan “kürsü”lerle güncellik ve önem kazanmaya başlamıştır. Günümüzdeki İ.İ.E.’nün kökeni ise 1933’lerin Hukuk Fakültesi’ne dayanır. Hukuk Fakültesi bünyesinde kurulan “İktlsat” ve içtimaiyat Enstitüsü’nün” “Umumi ve Hususi İşletme Ekonomisi” kürsüsü oluşturarak bu kürsüde “iş iktisadı” nı ders olarak okutu;:tı.duğu görülür. 1936′ de “İktisad ve İçtiınaiyat Enstitüsü” Hukuk Fakültesinin bünyesinden ayrılarak “İktisat Fakültesi” haline gelir ve 1937’de bu fakültenin bünyesinde “işletme iktisadı” kürsüsü oluşturularak kürsü başkanlığına Alfred Isaac getirilir. Almanya’nın Frankfurt Üniversitesi’nden getirilen Isaac “İşletme İktisadı Kürsüsünde” işletme, muhasebe, ticari, hesap, mali cebir gibi dersleri verir. Isaac, İktisat Fakültesinin genel iktisat eğitim programı içinde mikro düzeyde işletme İktisadı derslerini veren ve “İşletme İktisadı” kavramının Türkiye’de tutunması ve gelişmesi için çaba harcayan ilk önemli şahsiyet olarak görülmelidir. Yazarın “İşletme İktisadı I” ve “İşletme İktisadı II” isimli kitapları bu dönemin ilk orijinal eserleridir. İşletme İktisadı kavrımının Türkiye’deki gelişmesi kısaca yukarıda aktarıldığı gibidir. Kavramın evrensel gelişimi ise Isaac’ın “İşletme İktisadınn ilahiyeti, önemi ve İnkiışafı” isimli yazısından öğrenilebilir. İşletme İktisadı “Enstitüsünün” Kuruluşu Alfred Isaac 1951 yılında Almanya’ya dönmezden önce “İşletme İktisadı” altında toplanan günümüz tanımlamasıyla “İşletme” derslerinin İktisat Fakültesi eğitim programındaki saatlerinin yetersizliğinden sürekli şikâyette bulunmuş “işletme İktisadı” derslerinin ayrı bir “enstitüde’ kurulmasını önermiştir. Onun bu çabaları Türkiye’de bulunduğu yıllar içinde istenen sonucu almasına imkân vermemişse de aradan çok fazla bir zaman geçmeden sanayide giderek artan yönetici ihtiyacı, kapsamı çok geniş olan bir dalın diğer derslerle birlikte okutulmasının zorluğu yüzünden “İşletme İktisadı Enstitüsü” adı altında ayrı bir enstitü açılmasına karar verilmiştir.
İşletme İktisadı Enstitüsü
Bu kararın sonucunda, 1954 yılında İktisat Fakültesine bağlı “İşletme İktisadı Enstitüsü” kurulmuştur. Lisansüstü eğitim veren bu kuruma girebilmek için yükseköğrenim zorunluluğu
getirilmiştir. Temel işletmecilik eğitimi veren bu kurum içinden çıkmış olduğu İktisat Fakültesini, Ankara’daki Siyasal Bilgiler Fakültesini, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi
Enstitüsünü, Başvekâlet Murakebe Heyetini, Türkiye Odalar Birliğini, İstanbul Yüksek Ekonomi ve Ticaret Akademisini, Teknik Üniversite ve 27 kadar sınai ve mali kuruluşu genel kurulu aracılığıyla bir araya getiriyordu. Böylece “Enstitünün” kuruluşu 5 Mayıs 1954 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “Talimatname” ile resmiyet kazanımı oluyordu. Aynı yıllarda yönetici yetiştirilmesine yönelik olarak başka kurumların da kurulduğu görülür. Bunlardan biri 1953 yılında kurulan Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü’dür. Bu enstitü faaliyetlerini daha çok kamu sektöründeki yöneticilerin eğitimine yöneltmiştir. Bir diğer kuruluş 1954 yılında kurulan Millî Prodüktivite Merkezidir. Bu kurum, “Bakanlıklararası Prodüktivite Komitesi” olarak faaliyete geçmiş ve Marshall yardımından sağlanan uzmanlarla ç:alışmıştır. Sanayi işletmelerine yönelik eğitim seminer ve kurslar düzenlenmiştir. Marshall yardımı kesilince faaliyetine kendi imkânları ve OECD teknik yardımlarıyla devam etmiş 1965 yılında çıkan bur kanunla tüzel kişiliği olan bir kamu kuruluşu haline gelmiştir. Genelde eğitim, danışma ve yayma faaliyetleriyle ilgilenmiştir. Aynı dönemde kurulan diğer iki kuruluşla karşılaştırıldığında İ.İ.E.’nün lisansüstü düzeyde programlı eğitim veren tek müessese olduğu görülür. Bu dönemde dünyada işletmecilik eğitimi veren saygın bir kuruluş olarak A.B.D. ‘deki Harvard Business School bulunmaktadır. İ.İ.E., Harvard İşletmecilik eğitimi temel alınarak kurulmuştu. Aynı dönemde İsviçre, İtalya, Fransa, Yunanistan, İspanya, İran gibi Avrupa ve Asya ülkelerinde de benzeri eğitim kurumları kurulmuştur. İ.İ.E. Türkiye’de “İşletmecilik” kavramının tanınmadığı bir dönemde ticari ekonomik ve yönetim anlayışına yeni ve değişik bir yaklaşımı simgeliyordu. 1883’te “Hamidiye Ticaret Mektebi Alisi” adı altında kurulan, daha sonraları “İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi” adını alan öğretim sistem ve felsefesinin karşısında modern çağda yenilik ve gelişmeye açık bir kuruluş olarak ortaya çıkıyordu. Yüksek İktisat ve Ticaret Akademileri, yüksekokul geleneği içinde “yönetici” ve girişimciden çok muhasebeci, devlet memuru, murakıp ve müfettiş formasyonu vermekteydi. Bugün bu okullar da eğitim sistemlerinde değişiklikler yapmışlar, çağdaş işletmecilik programlarını uy3ulamaya başlamışlardır. İ.İ.E.’ne Maddi ve Eğitim Desteği Sağlayan Kuruluşlar Kuruluş aşamasında İ.İ.E.’ne yurt içinden ve yurt dışından çeşitli kuruluşlarca maddi ve eğitimsel destek sağlanmıştır. Kuruluş talimatına enstitünün mali kaynakları “İktisat Fakültesi” bütçesinden ve diğer devlet daireleri ve Amme Müesseseleri ile İktisadi Devlet teşekkülleri bütçelerinden ayrılan ödeneklerle yapılacak işler mükabili elde edilecek meblağlar, yerli-yabancı ve milletlerarası resmi ve hususi, hakiki ve hükmi şahıslar tarafından yapılacak yardım, bağış, teberru, vasiyet ve tesislerle bunların gelirleri olarak belirlenmiştir. Bu çerçevede yurt içinden 27 kadar sınai ve mali kuruluşun yurt dışından da Ford Vakfı’nın 10 yıl süre ile maddi yardımları temin edilmiştir. İlk yıllarda yetişmiş eleman eksikliği nedeniyle İktisat Fakültesinden belirli öğretim üyeleri Harvard Üniversitesine gönderilerek, yetişmeleri sağlanmıştır. Harvard Üniversitesi eğitim yardımları daha sonraki yıllarda da devam etmiştir. Ayrıca bu üniversiteden çeşitli dallardan eğitim elemanları kuruluş yıllarında Türkiye’ye gelerek belirli sürelerle ders vermişlerdir. Kuruluşunda Rol Oynayan Yabancı Bilim Adamları İ.İ.E.’nün kurulmasından sonra bir kısım yabancı bilim adalı Harvard Üniversitesinden gelerek “Müşavir Hoca” statüsünde görev yapmışlar ve çeşitli derslere girişlerdir. İ.İ.E.’nün kurulmasından önce İ.İ.E “Kürsüsünde” ders vermiş yabancı hoca olarak sadece Alfred Isaac’ı görüyoruz. Enstitünün 53-54 öğretim yılında açılmasıyla Münster Universitesinden Prof.Dr. Paul Deutsch belli bir süre ders vermiştir. Enstitüde ders, seminer ve konferans veren diğer yabancı bilim adamları, ders verdikleri yıllar ve öğretim dalları aşağıdaki gibidir.
Bilim Adamları Türkiye’de bulundukları Eğitim Dalı Yıllar: Prof. Dr. Robert E. Stone 52-57,
Müşavir Prof.Dr.james Hagler 54-56, Pazarlama Prof .Dr. Walter 57-60, Müşavir Mr. Seaborn
57-60, Müşavir Prof.Dr.Herbert Steward 57-60, Üretim Prof.Dr.Newman 1957, Konferans Prof
.Dr.j.E.Enright 54-57, Pazarlama, Prof.Dr.B.H.Arthur Rose Mr. Feılts, Prof.Dr.Andrew, R.Towl
Prof.Dr.Clarance Bates, Prof.Dr.C.B.Nickerson, Prof.Dr.R.Tagiuri 60-61, 60-61 60-61 62-63
Üretim Vak’a yazımı, Finans Kontrol Beşeri İlişkiler Prof. Dr.Pearson Hunt, Prof.S.F.Teele (Dekan), Dr.Robert Kerin Finans. 1957 Konferans Ens. 25. yıldönümünde Ford Foundation temsilcisi Prof.Dr.Herbert jacob.
Günümüze Kadar Enstitü Yöneticileri İ.İ.E.’de müdürlük, müdür yardımcılığı ve sekreterlik yapan bilim adamlarıyla diğer kişiler aşağıdaki gibidir.
5 Mayıs 1954-16 Ekim 1958 döneminde Prof.Dr.Sabri Ülgener, Müdürlük Nezih Neyzi ve Feridun Özgür müdür yardımcılığı, Stone, Rose, Steward ve Mr. Seaborn müşavirlik yapmışlardır. 16 Ekim 1958-10 Ekim 1960 1 döneminde Prof. Dr. Ömer Celal Sarç Müdürlük, Nezih Neyzi ve Feridun Özgür müdür yardımcılığı, Bates, Stone, Enright, Nickerson ise mallii müşavirlik yapmışlardır. 10 Ekim 1960 -1970 döneminde Prof. Dr. Mehmet Oluç Müdürlük, Nezih Neyzi ve Mustafa Aysan müdür yardımcılığı, Prof. Dr. Feridun Özgür müdür vekilliği, Nickerson, Enright ve Togiuri ise müşavirlik yapmışlardır. 1970-1973 döneminde 1973-1980 döneminde 1980-1988 döneminde Prof.Dr.Feridun Özgür müdür, Prof.Dr.Atilla Baransel genel sekreter, Prof.Dr. Kemal Tosun müdür yardımcısı olmuşlardır. Prof.Dr. Kemal Tosun müdür, Prof.Dr. Selçuk Yalçın, Prof.Dr.Tamer Koçel, Prof.Dr.Çetin Şanlı, Doç. Dr.İlhan Erdoğan müdür yardımcılığı yapmışlardır. Prof.Dr.Kemal Tosun müdür, Prof.Dr. Atilla. Baransel ve Prof.Dr.Erol Eren müdür yardımcısı olmuşlar ve Yüksel Sümervai de enstitü sekreterliği yapmışlardır. 1989 döneminde Prof.Dr.Fuat Çelebioğlu Müdür, Prof.Dr.İlhan Erdoğan ve Prof.Dr. Erol Eren Müdür Yardımcılığı ve Yüksel Sümerval Enstitü Sekreterliği görevini sürdürmektedirler.
Enstitü Eğitim Programı Çerçevesinde Dış Ülkelere Gönderilen Öğretim Üyeleri: İ.İ.E.’nün kurulmasından sonra, iktisat ve işletme fakültelerinin bünyelerinden bazı hocalar gerek uluslararası işletmecilik ve gerekse vak’a yöntemi konusunda bilgilerini genişletmeleri için A.B.D.’deki çeşitli üniversitelere gönderilmişlerdir. Bu hocalar ve dönemleri aşağıdaki gibidir. I. Dönem: Mehmet Oluç, Zeyyat Hatiboğlu, Şakir Ağanoğlu, Mükerrem Hiç, Nezih Neyzi, Afife Sayın. II. Dönem: Demirhan Tokel, Cevat Sarıkamış, Mustafa Aysan. III. Dönem: Atilla Baransel, Çetin Tokcan, Asaf Yalçın, Doğan Büyükfırat. IV. Dönem: Kemal Tosun,
Feridun Özgür, Kaffiuran Pekiner. ı. dönemin sonunda 2 başarılı öğrenci Harvard İşletmecilik
Okuluna uzmanlık eğitimine gönderilmişlerdir. Kuruluşundan Günümüze Kadar Geçirdiği Yapısal Değişiklikler: İ.İ.E.’sü 1954 yılında kurulduktan sonra 1956 yılında orta sevk ve idare kursuna başlamıştır. Bu kurslar üç üç aylık olarak düzenlenmiş ve kursa devam eden öğrencilerin aylıkları geldikleri kuruluşlar tarafından karşılanmıştır. 1954 ile 1956 yılları arasında eğitim malzemelerinin hazırlık işlemleri yapılmıştır. Bu dönemde özellikle vak’a geliştirilmesi ve yabancı vak’aların Türkçeye kazandırılması çabalarına ağırlık verilmiştir.
Enstitü 1957 yılında “İşletmecilik sertifikası Programına” başlamıştır. Bu program önceleri 6 ay olarak devam etmiş 1960’ta eğitim suresi 9 aya çıkarılmıştır. 1974-75 öğretim döneminde gece eğitimine başlanmış ve 75-76 döneminde gece ilk dönem mezunları hayata atılmıştır. 1967 yılına kadar İ.Ü.İktisat Fakültesine bağlı olarak eğitim veren enstitü İktisat Fakültesinin 3 Ağustos 1967 günlü oturumunda aldığı bir kararla kendi aralarından 7 öğretim üyesini İşletme Fakültesini kurmakla görevlendirmiş ve bu kararla İ.Ü.İşletme Fakültesi kurulmuştur.
SONUÇ: Tarihi gelişiminden görüleceği gibi İ.İ.E., Türk sanayiinin yönetici ihtiyacını karşılayan temel bir işleve sahip olmuştur. Bu işlevi yerine getirirken hem programlarının içeriğini genişletmiş, hem de öğrenci sayısını sürekli arttırmış, iş hayatına zengin ve çok seçenekli bir eğitim programı sunmuştur. Sürekli gelişim gösteren bu grafik Türkiye’nin, Türk insanının gelişme ve kalkınma arzusunun bir yansıması olarak değerlendirilebilir.” İşletme İktisadı Enstitisünün Tarihsel Gelişimi, Dr. Hüner Şencan
“Türkiye’de İşletme Yüksek Lisans Eğitiminde İlk Adım: İşletme İdaresi Kurslarına İlişkin Bir Sözlü Tarih Çalışması”, Yener Pazarcık
